Wydawca treści
Rezerwaty przyrody
Rezerwaty Przyrody na terenie Nadleśnictwa Leżajsk
Na terenie Nadleśnictwa Leżajsk występuje pięć rezerwatów przyrody:
1. "Zmysłówka"
2. "Las Klasztorny"
3. "Wydrze"
4. "Suchy Łuk"
5. "Brzyska Wola"
Rezerwat Przyrody „Zmysłówka" jest rezerwatem częściowym o pow. 2,44 ha, powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 25 sierpnia 1953 r. (M.P. nr 84 z 1953 r., poz. 999). Położony jest na terenie miejscowości Zmysłówka w gminie Grodzisko Dolne (powiat leżajski, województwo podkarpackie). Obejmuje oddz.: 106 l, obrębu Dąbrówki, leśnictwa Zmysłówka.
Rezerwat należy do rodzaju: florystycznych (Fl), typu: florystycznych, podtypu: krzewów i drzew (PFI.kd) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz typu: leśnych i borowych, podtypu: lasów nizinnych (EL.lni) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego z udziałem modrzewia polskiego, o cechach zespołu naturalnego.
Zbiorowiska leśne to głównie żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum w formie podgórskiej, obok której występuje grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum w podzespole typowym. W drzewostanie zachowały się 42 okazy modrzewia polskiego, prawdopodobnie naturalnego pochodzenia.
„Las Klasztorny" – rezerwat częściowy o pow. 39,49 ha, powołany Zarządzeniem nr 253 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5 listopada 1953 r. (M.P. nr A-107 z 1953 r.; poz. 1437), powiększony Zarządzeniem nr 237 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 8 lipca 1959 r. (M.P. nr 66 z dnia 31 lipca 1959 r., poz. 343). Położony jest na terenie miasta Leżajsk (powiat leżajski, województwo podkarpackie). Obejmuje oddz.: 94d-n obrębu Leżajsk, leśnictwa Jelna.
Rezerwat należy do rodzaju: leśnych (L), typu: fitocenotycznych, podtypu: zbiorowisk leśnych (PFI.zl) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz do typu: leśnych i borowych, podtypu: borów mieszanych nizinnych (EL.bmn) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego o cechach zespołu naturalnego z bogatą i ciekawą florą, charakteryzującą stosunki przyrodnicze jakie panowały w dawnej Puszczy Sandomierskiej.
W rezerwacie dominują zbiorowiska leśne reprezentowane głównie przez kontynentalny bór mieszany Querco roboris-Pinetum, któremu z niewielkim udziałem towarzyszy grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum. Flora liczy 151 taksonów roślin naczyniowych oraz 16 gatunków mszaków i 19 – grzybów. Wśród roślin objętych ochroną prawną (11 gatunków), najcenniejszym jest zimoziół północny Linnaea borealis – późnoglacjalny relikt występujący tu przy południowej granicy zasięgu. Pozostałe gatunki chronione to m.in. wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, lilia złotogłów Lilium martagon. Projekt planu ochrony opracowano na lata 1992-2011 (BULiGL O/Przemyśl 1992).
„Wydrze" – rezerwat częściowy o pow. 14,64 ha, powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 22 kwietnia 1983 r. (M.P. nr 16 z dnia 6 maja 1983 r., poz. 91). Położony jest na terenie miejscowości Wydrze w gminie Rakszawa (powiat łańcucki, województwo podkarpackie). Obejmuje oddz.: 35d,f,g,h, 44b,c, 45a,b,c obrębu Dąbrówki, leśnictwa Wydrze.
Rezerwat należy do rodzaju: florystycznych (Fl), typu: florystycznych, podtypu: krzewów i drzew (PFI.kd) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz typu: leśnych i borowych, podtypu: lasów nizinnych (EL.lni) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Celem ochrony jest zachowanie fragmentu drzewostanu z dużym udziałem modrzewia polskiego oraz starodrzewu bukowego z wieloma gatunkami roślin górskich w runie.
Zbiorowiska leśne to głównie żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum występująca tu w formie podgórskiej. W drzewostanie dominuje buk, któremu z mniejszym udziałem towarzyszy sosna i modrzew polski (zinwentaryzowano tu 390 okazów tego gatunku). Flora ogółem liczy 146 gatunków roślin. Liczna jest grupa taksonów górskich (15 gat.) reprezentowanych m.in. przez: żywca gruczołowatego Dentaria glandulosa, sałatnicę leśną Aposeris foetida, kosmatkę olbrzymią Luzula sylvatica i przetacznika górskiego Veronica montana.
„Suchy Łuk" (poprawna nazwa „Suchy Ług") – rezerwat częściowy o pow. 9,97 ha, powołany Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 26 listopada 1990 r. (M.P. nr 48 z dnia 21 grudnia 1990 r.; poz. 366). Położony jest na terenie miejscowości: Giedlarowa (oddz. 136 i 137) i Brzóza Królewska (oddz. 133, 134) w gminie Leżajsk (powiat leżajski, województwo podkarpackie). Obejmuje oddz.: 133m, 134f,g,h, 136b,c, 137a,b,c obrębu Leżajsk, leśnictwa Jelna.
Rezerwat należy do rodzaju: torfowiskowego (T), typu: biocenotycznych i fizjocenotycznych, podtypu: biocenoz naturalnych i półnaturalnych (PBf.bp) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz do typu: różnych ekosystemów, podtypu: lasów i torfowisk (EE.lt) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ekosystemu torfowiska wysokiego z bogatą i różnorodną florą i fauną.
Rezerwat obejmuje obniżenie terenu zamknięte wałem wydmowym. W obniżeniu wykształciło się torfowisko mszysto-turzycowe Eriophoro-Sphagnetum z szeregiem roślin rzadkich i chronionych. Rośnie tu m.in. bagno zwyczajne Ledum palustre, przygiełka biała Rhynchospora alba, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifonia, turzyca skąpokwiatowa Carex pauciflora oraz dwa gatunki rosiczek: okrągłolistna Drosera rotundifolia i długolistna D. anglica. Otoczenie stanowią zbiorowiska leśne, wśród których występuje: bór bagienny Vaccinio uliginosi-Pinetum, śródlądowy bór wilgotny Molinio-Pinetum oraz suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum.
„Brzyska Wola" – rezerwat częściowy o pow. 154,93 ha, powołany Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 lipca 1997 r. (M.P. nr 56 z dnia 8 września 1997 r.; poz. 530). Położony jest na terenie miejscowości: Brzyska Wola i Kulno w gminie Kuryłówka (powiat leżajski, województwo podkarpackie). Obejmuje oddz.: 83b,c,h, 84a-f, 85a-k, 86a,d, 89a-g, 90a-g,j, 91a-c obrębu Kuryłówka, leśnictwa Brzyska Wola.
Rezerwat należy do rodzaju: leśnych (L), typu: fitocenotycznych, podtypu: zbiorowisk leśnych (PFI.zl) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz do typu: leśnych i borowych, podtypu: borów mieszanych nizinnych (EL.bmn) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu o charakterze dawnej Puszczy Sandomierskiej.
Rezerwat obejmuje głównie zbiorowiska leśne – kontynentalny bór mieszany Querco roboris-Pinetum i grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum. Zwraca uwagę obecność różnowiekowych drzewostanów o cechach naturalnych. Flora liczy 163 gatunków roślin. Do rzadszych należą: pokrzyk wilcza- jagoda Atropa belladonna, lilia złotogłów
Lilium martagon i podkolan biały Platanthera bifolia.
Wokół rezerwatu wyznaczono otulinę o powierzchni 263,56 ha. Obejmuje ona oddz.: 76a-g, 77a-j, 78a-f, 79a-j, 83a,d,f,g, 86b,c,f, 88a-j, 89h-j, 90h,i,k,l, 91d,f,g,h.
Projekt planu ochrony opracowano na lata 2003-2022 (BULiGL O/Przemyśl 2002).
Poza gruntami Nadleśnictwa położony jest kolejny rezerwat – „Kołacznia". Jest to rezerwat częściowy o powierzchni 0,10 ha, powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 14 lutego 1957 r. (M.P. nr 18 z dnia 16 marca 1957 r.; poz. 142). Znajduje się na gruntach wsi Wola Zarczycka w gminie Nowa Sarzyna (powiat leżajski, województwo podkarpackie). Grunty te stanowią własność gminy Nowa Sarzyna – jest to działka ewidencyjna o numerze 2988 (według rejestru gruntów – stan na dzień 1 marca 2011 r.).
Rezerwat należy do rodzaju: florystycznych (Fl), typu: florystycznych, podtypu: krzewów i drzew (PFI.kd) – klasyfikacja wg dominującego przedmiotu ochrony oraz typu: łąkowych, pastwiskowych, murawowych i zaroślowych, podtypu: zarośli kserotermicznych (EŁ.zk) – klasyfikacja wg głównego typu ekosystemu (Rozp. MŚ z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody; DzU z dnia 14 kwietnia 2005 r.).
Powstał w celu zachowania ze względów naukowych jedynego w Polsce naturalnego stanowiska różanecznika żółtego Rhododendron luteum.
Rezerwat obejmuje zbiorowisko zaroślowe z różanecznikiem żółtym (azalią pontyjską) porastające niewielką śródleśną wydmę. Obok niego występuje tu zbiorowisko porębowe z klasy Epilobietea angustifolii oraz fragment łęgu jesionowo-olszowego Fraxino-Alnetum. Flora rezerwatu ogółem liczy 51 gatunków roślin naczyniowych.
Projekt planu ochrony opracowano na lata 1996-2015 (BULiGL O/Przemyśl 1995).
Najnowsze aktualności
Jemioła jest coraz większym zagrożeniem dla lasów
Jemioła jest coraz większym zagrożeniem dla lasów
Jemioła na jodle/ Fot. Edyta Nowicka
Fot. Na zdjęciu jest widoczna jemioła na sośnie/ Fot. Hubert Ogar
Fot. Na zdjęciu jest widoczna jemioła na sośnie/ Fot. Hubert Ogar
Coraz większym zagrożeniem dla lasów stanowi jemioła. Zamierają nie tylko pojedyncze drzewa, ale także całe drzewostany sosnowe, jodłowe, czy brzozowe. Naukowcy badają zjawisko, leśnicy monitorują zagrożenie i prowadzą działania zaradcze.
W Polsce stwierdzono trzy podgatunki jemioły, które występują tylko na określonych gatunkach drzew. Do niedawna najbardziej znana i najczęściej występująca – również w parkach i starych sadach - była jemioła pospolita typowa (Viscum album ssp. album). Gatunek ten rośnie na drzewach liściastych, takich jak topole, brzozy, lipy, klony, jabłonie, grusze i jarzęby, a nawet olsze (nie spotkamy jej za to na buku zwyczajnym, jesionie wyniosłym i dębach).
W ostatnich latach obserwowana jest jednak ekspansja jemioły pospolitej rozpierzchłej (Viscum album ssp. austriacum), która rośnie przede wszystkim na sosnach, rzadziej modrzewiach i świerkach oraz jemioły pospolitej jodłowej (Viscum album ssp. abietis), która rośnie tylko na jodłach.
Jemioła tradycyjnie kojarzona jest niemal wyłącznie z symbolem świąt Bożego Narodzenia, niektórym znane są jej szerokie właściwości lecznicze. Szkodliwe w odniesieniu do drzew właściwości jemioły wynikają z tego, że jemioła to ciepłolubny półpasożyt, który rozwija się na osłabionych czynnikami klimatycznymi drzewach, co tłumaczy jej ekspansję w ostatnich latach.
Problem występowania jemioły do niedawna nie stanowił dla leśników dużego problemu. Obecnie to bardzo poważne zagrożenie dla zdrowotności drzewostanów, a miejscami i trwałości lasów.
Początek tego problemu sięga kilku lat wstecz, kiedy to obserwowano niekorzystne dla lasu czynniki klimatyczne takie jak brak (za wyjątkiem 2020/2021) mroźnych i śnieżnych zim, obserwowany tzw. kompleks posuchy, czyli długotrwały brak opadów, niska wilgotność powietrza, występowanie skrajnie wysokich temperatur wraz z wąską amplitudą temperatur dnia i nocy (ciepłe noce), silna insolacja słoneczna, przesuszenie gleby, obniżenie poziomu wód gruntowych połączone z przerwaniem kapilarnej łączności z wierzchnimi warstwami gleby (brak możliwości pobrania wody z głębszych warstw gleby).
Czynniki te przyczyniły się do osłabienia kondycji drzew i drzewostanów oraz ekspansji jemioły, co obecnie miejscami powoduje zamieranie drzew i drzewostanów. Dodatkowo drzewa są osłabiane przez – w zależności od gatunku – przez jodły korniki jodłowe tj. jodłowiec krzywozębny, jodłowiec kolcozębny, jodłowiec Woroncowa, wgryzoń jodłowiec, a także smolik jodłowiec, a sosny są osłabione przez wzmożone występowanie kornika ostrozębnego. Zwiększona aktywność tych owadów powodowana jest także czynnikami klimatycznymi i związanym z nimi osłabieniem drzewostanów.
Jemioła kojarzona jest zwykle z kulistymi formami – rosnącymi na drzewach. Kuliste kopuły są najczęściej różnej wielkości, co świadczy o ich wieku. Owocujące obficie kule to już starsze, żeńskie osobniki (jemioła jest dwupienna – osobno występują osobniki żeńskie, a osobno męskie). Na nich znajdują się białe kuleczki, czyli owoce. Na drzewie rosną także inne stadia rozwoju jemioły – od ledwo skiełkowanych z nasion, po osobniki wyrosłe z odrośli.
Niewprawny obserwator może nie zauważyć oblepienia drzew przez jemiołę. Jest to półpasożyt, który ma zdolność do fotosyntezy – jest zielona i ma własny chlorofil. Początkowo korona drzewa jest zielona, z czasem to już jednak praktycznie sama jemioła, igliwie coraz bardziej szarzeje i opada w miarę zamierania drzewa, aż wreszcie dochodzi do obumierania drzewa.
Badania wskazują na to, że jemioła nie tylko wrasta w drzewo, ale ma też wpływ na różne procesy. Korzysta ona jednak i to „rozrzutnie” z wody pobieranej z gleby przez drzewo – ma to szczególnie negatywny wpływ w okresie suszy – podczas, gdy aparaty szparkowe igieł się zamykają, aby zmniejszać parowanie to jemioła nadal transpiruje. Znane są też badania, z których wynika, że jest wręcz pasożytem – w pewnym zakresie pobiera także składniki odżywcze od drzewa. W miejscach wnikania jemioły do drzewa może dochodzić też do zakażeń np. grzybami.
Jemioła systemem ssawek, a potem korzeni wrasta w drzewo, powoduje też zmiany techniczne drewna i różne zakłócenia metabolizmu. Dowiedziono, że szyszki z porażonych przez jemiołę drzew są mniejsze, a nasiona słabsze, co przekłada się na zamieranie siewek.
Jemioła generalnie prowadzi do osłabienia drzew, a po 20-30 latach może dochodzić do ich zamierania.
Nie jest możliwe pojedyncze usuwanie z poszczególnych osobników jemioły na drzewach w lesie. W leśnictwie oznaczałoby to usuwanie setek tysięcy, czy nawet milionów osobników z podnośników czy przez arborystów. Działaniem leśników jest tylko ograniczenie rozprzestrzeniania się jemioły przez zmniejszenie bazy nasion tj. wycinanie w ramach cięć sanitarnych lub planowych czynności gospodarczych silnie obłożonych jemiołą drzew (częściej w przypadku jodły), a czasem i drzewostanów (w przypadku sosny). To konieczność – dbałość o stan lasu i jego ochrona przed organizmami szkodliwymi to ustawowy obowiązek nadleśniczego – zapisany w art. 10 i 35 ustawy o lasach.
Charakterystycznym jest to, że wzmożone występowanie jemioły dotyczy drzew starych, dominujących w drzewostanie o bardziej nasłonecznionych wierzchołkach, na których chętnie siadają ptaki. Potwierdzają to wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska. Zdarza się, szczególnie w przypadku jodeł, że konieczne jest usuwanie dość grubych drzew – wszystkie jednak są poddane ocenie przed wycięciem.
W Lasach Państwowych w 2019 r. przeprowadzono inwentaryzację występowania jemioły w celu poznania skali zjawiska i jego natężenia w skali kraju. Wyniki potwierdzają, że jemioła rozprzestrzenia się z roku na rok, stanowiąc zagrożenie dla lasów.
Zinwentaryzowano wówczas w Lasach Państwowych 166 000 ha porażonych drzewostanów, w tym na terenie RDLP w Radomiu 14 250 ha. Dla porównania dane z kart sygnalizacyjnych i formularzy ochrony lasu w poprzednich latach wykazały występowanie jemioły na terenie RDLP w Radomiu w 2017 na pow. 697 ha, w 2018 r. – 1 340 ha, a w 2020 r. – 20 155 ha. Dla zobrazowania zjawiska przeciętna powierzchnia nadleśnictwa wynosi około 14 600 ha.
Leśnicy nie poprzestają na monitoringu i inwentaryzacji, stale doskonalą metody wspomagania służb terenowych w identyfikacji i odnajdywaniu drzew opanowanych przez jemiołę. Nasilenie zjawiska występowania jemioły w skali kraju, Europy i świata (w Polsce głównie pas w środku kraju przebiegający od zachodu na wschód) potwierdza to, że ekspansja tego ciepłolubnego gatunku ma zapewne związek z czynnikami klimatycznymi.
Zjawisko występowania jemioły jest stale monitorowane, działają specjalne zespoły zadaniowe, wspomagają je naukowcy, leśnicy – specjaliści z Zespołów Ochrony Lasu (specjalistycznych komórek terenowych, funkcjonujących w strukturze organizacyjnej LP, których zadaniem jest bieżąca ocena stanu zagrożenia środowiska leśnego). W ramach wsparcia terenowych służb leśnych oraz w związku z działaniami mającymi na celu ograniczenie zjawiska zamierania drzew i drzewostanów przy RDLP w Radomiu działa stały Zespół Zadaniowy do spraw monitorowania zamierania drzew i drzewostanów w aspekcie zmian klimatu, oraz wdrażania systemu wspomagania decyzji i ułatwienia wykonywania pracy przez służby terenowe w oparciu o GIS powołany.
W wyniku prac zespołu (rozpoczętych w ramach wcześniej funkcjonujących zespołów) inwentaryzacja zaatakowanych przez jemiołę i korniki drzew przeprowadzana jest z wykorzystaniem metody polegającej na analizie przetworzonych zobrazowań satelitarnych oraz zdjęć lotniczych, a także dronów. Ułatwia to służbom terenowych weryfikowanie i wyszukiwanie w terenie drzew, które muszą być wycięte, tak by ograniczyć rozprzestrzenianie się jemioły.
Wycinanie zamierających i opanowanych przez jemiołę i korniki drzew to jedyna znana dotychczas w leśnictwie metoda ograniczania zagrożenia dla drzew. Działania te są konieczne, aby zachować lasy w dobrym stanie zdrowotnym. To nie pierwsze i nie ostatnie zagrożenie, jakie dotyczy lasów, ale nie może ono pozostać bez działań zaradczych. Stad ważna jest także społeczna akceptacja zbudowana na wiedzy dotycząca działań leśników związanych z ochroną drzewostanów.
Ptaki rzadko korzystają z jemioły po ścięciu drzew, preferują pokarm znajdujący się na wierzchołkach drzew, natomiast już kilka godzin po ścięciu jemiołę – i owoce z nasionami, liście i młode pędy ogryza zwierzyna – to przysmak saren i jeleni. Po zjedzeniu nie stanowi już żadnego zagrożenia. Nie ma obaw, że zostawiona na dnie lasu jemioła stanowi nadal zagrożenie.
źródło: lasy.gov.pl
